اصول به معني ريشه ها و پايه ها است و در اصطلاح عبارتست از:حُسن تشكيل مفردات حروف و استحكام و اعتدال آنها از الف تا ياء(1) از حيث قوّت، ضعف، سطح، دور، صعود حقيقي و مجازي، نزول حقيقي و مجازي، رعايت سواد و بياض در حلقه ها و گره ها و ارسال به طوري كه حّق هر يك به حدّ كمال ادا گردد.
قوت- در وسط و انتهاي مدّها
خط ثلث با ساختاري ايستا و موقر، بيشتر در تزئين كتابها و كتيبهها بهكار رفتهاست. تكامل تدريجي ثلث به عنوان خطي تزئيني توسط ابن مقله، ابنبواب و ياقوت مستعصمي شكل گرفت. ابنبواب زيبايي و ظرافت را با خط ثلث همراه كرد. خط ثلث در ايران براي نوشتن عنوان سورههاي قرآن كريم، پشت جلدنويسي، سرلوحهها، و بخصوص در كتيبهها و كاشيكاريها بهكار رفتهاست و هنوز نيز رايج است.[۱]
خط ثلث يكي از شيوههاي بسيار مهم در خوشنويسي اسلامي و يكي از خطوط ششگانه است و ابداع آن را به ابوعلي بن مقله بيضاوي شيرازي (معروف به ابن مقله) كه در قرن سوم هجري ميزيست نسبت ميدهند.
خط ثلث با ساختاري ايستا و موقر، بيشتر در تزئين كتابها و كتيبهها بهكار رفتهاست. تكامل تدريجي ثلث به عنوان خطي تزئيني توسط ابن مقله، ابنبواب و ياقوت مستعصمي شكل گرفت. ابنبواب زيبايي و ظرافت را با خط ثلث همراه كرد. خط ثلث در ايران براي نوشتن عنوان سورههاي قرآن كريم، پشت جلدنويسي، سرلوحهها، و بخصوص در كتيبهها و كاشيكاريها بهكار رفتهاست و هنوز نيز رايج است.[۱]
نحوه گرفتن قلم در دست
قلم توسط سه انگشت شست، اشاره و انگشت وسط گرفته مي شود. به اين روش كه انگشت وسط تكيهگاه قلم شود و دو انگشت ديگر هدايت قلم را به عهده داشته باشند. بايد توجه داشت انگشتها راست باشند و از بند انگشت، خميده نشوند.
تراشيدن قلم
براي تراشيدن قلم به چاقوي تيز و خوب نياز است. در انتخاب چاقو حتما از استاد كمك بگيريد. طول برش قلم به اندازه محيط قلم است؛ يعني اگر قطر قلم شما 1 سانتي متر است، محيط آن حدودا 3 سانتي متر ميشود. از ابتداي قلم، سه سانتيمتر پايين آمده و چاقو را در همانجا، عمود بر ميدان قلم بگذاريد.(يعني قلم مستقيم باشد و به چپ و راست مايل نباشد. آنگاه با شيبي مناسب بتراشيد(فتح).
قلم گذاري:
در خوشنويسي نستعليق، در همه حروف و كلمات (به جز استثناها) پهناي نوك قلم در زاويه 60 تا 65 درجه نسبت به خط افقي بر روي صفحه شروع مي شود.
تمرين:
پهناي قلم را در زاويه 63 درجه بر روي صفحه قرار داده و برداريد، به طوري كه فقط اثر پهناي نوك قلم بر روي صفحه نقش بندد. با يك بار مركب برداري مي توان چند بار اين عمل را تكرار كرد. اين تمرين را آنقدر انجام دهيد تا دستتان به انجام آن عادت كند.
نكته:
دقت كنيد قلم بر روي كاغذ حركت نكند زيرا قلم گذاري فقط به معني ايجاد اثر پهناي نوك قلم بر روي صفحه است.